Gitaar afstellen - hoe moet het?

Gitaar afstellen … je zult er vast wel eens van hebben gehoord. Kan je dit zelf? Op welke gitaren is dit van toepassing en hoe herken je of jouw gitaar afgesteld moet worden? Ik vroeg het aan expert Leon Hillebrand van Haef gitaaratelier.

Hoe herken je dat je gitaar afgesteld moet worden?

Als je gitaar snaren aanlopen (ook wel kletteren genoemd), de klank slaat dood of ze rammelen betekend het dat je gitaar moet worden afgesteld. Ook als je snaren voor je gevoel te hoog staan en daardoor de gitaar niet comfortabel speelt is de kans groot dat je gitaar moet worden afgesteld.

Als de hals hol is (en dus niet recht loopt) liggen de snaren in het midden hoger dan aan het begin en einde van de hals. Bij een bolle hals zullen de snaren in het midden dichter op de hals liggen. Vaak is de verkeerde halsafstelling een oorzaak van het kletteren van de snaren.

BIJ ONDERSTAANDE GITAAR STAAN DE SNAREN TE HOOG VAN DE HALS EN MOET WORDEN AFGESTELD WORDEN

Voordelen:

• Geen gerammel / dode snaren, dus een zuivere klank
• Minder pijn in de vingers en veel meer speelgenot
• Een gitaar die minder snel ontstemt

Speelstijl:
Wanneer je slaggitaar speelt, speel je het vaakst op de eerste posities van de hals, dan is het prettig als daar de snaren niet te hoog liggen en je niet te veel kracht hoeft te zetten. Als de snaren bij de brug dan iets hoger liggen zal niet veel uitmaken in speelgemak in dit geval.
Wanneer je meer solo’s en of fingerpick speelt zal het speelgenot groter zijn wanneer de posities verderop de hals ook lager liggen.

Kan ik zelf mijn gitaar afstellen?

Zelfs de beste en mooiste (bas-)gitaar speelt niet lekker als die niet goed (jouw voorkeur) afgesteld is. Denk daarbij bijvoorbeeld aan afstelling van de hals, brug en topkam.
Dan krijg ik direct de vraag: “kan ik zelf mijn gitaar afstellen?”
Een gitaar afstellen is niet iets wat je zonder enige voorkennis kunt doen, maar het is niet onmogelijk. De afstelling van een gitaar is een combinatie van factoren:

• Hals, is deze recht?
• Fretten, zijn deze vlak en schoon?
• Topkam
• Brugzadel
• Persoonlijke voorkeur, stijl van spelen

Technische feiten over gitaar afstellen

Niet in iedere gitaar zit een halspen (trussrod), vaak zit deze in een gitaar met stalen snaren (western of elektrische gitaar), bij uitzondering komt een trussrod ook in een Spaanse / klassieke gitaar met nylon snaren voor. Dit heeft te maken met het verschil in trekkracht van de snaren, nylon snaren hebben een trekkracht van ongeveer 35 kg en een gitaar met stalen snaren +/- 65 kg.

Met de halspen/trussrod is het mogelijk om de holling of bolling van de hals te beïnvloeden (dit werkt van ongeveer de 5e tot de 12e fret), maar niet om de actie van de snaren te verhogen of verlagen.

Actie van de gitaar is de afstand van de snaren tot het fretboard, hoe hoger de actie des te meer kracht moet je zetten om de snaar in te drukken en een zuivere toon te krijgen als je een akkoord of noot pakt

Voor alle afstelwerkzaamheden aan een gitaar is het wel belangrijk dat je kennis van zaken hebt, of dat je dit door een erkende specialist laat uitvoeren.

Bij aankoop van een nieuwe gitaar kan de afstelling worden aangepast op jouw wensen, bij de meeste vakwinkels is dit inbegrepen (bij HAEF worden alle nieuwe gitaren getest en afgesteld bij binnenkomst). Omdat wij de ervaring hebben dat een gitaar moet worden ingespeeld en een beginnende gitarist vaak nog geen goed beeld heeft, geven wij een gratis controle/afstelbeurt na 6 maanden bij de aankoop, deze service geldt ook bij onze occasions.

Benodigd gereedschap en materiaal voor een afstelbeurt: neksteun, staalwol 000, lange rij, pretrocker, fretvijl, lemon oil, topkamvijlen, gitaar snaren, eventueel topkam en brugzadel

Dit is wat jij moet weten

Zoals je leest is het afstellen van je gitaar een specialistisch werk wat je zelf niet zomaar even kunt doen. Ik wil Leon Hillebrand van Haef gitaaratelier enorm bedanken voor zijn bijdrage aan deze waardevolle blog. Wat jij tot slot moet weten is:

• Vraag bij aankoop van een nieuwe gitaar met een waarde rond de 125 euro altijd om een gratis afstelbeurt na een paar maanden. Er is hier geen standaard voor, maar vragen staat vrij! PS. Laat dit wel op je aankoopnota noteren 😉
• Bij aankoop van een tweedehands gitaar zijn naast klank en bespeelbaarheid een aantal zaken belangrijk. Zie je geen noemenswaardige beschadigingen, of scheuren in klankkast of fretboard? Is de halsnek recht en heel? Rammelen de snaren en zijn ze goed? Zitten de fretten goed vast en zijn ze glad, zowel bovenop als aan de zijkant van het fretboard? Tip: Als je deuken in de fretten ziet, dan kan je dit in de onderhandeling van je prijs meenemen!
  

  Kijk bij de hals ook of hij in de lengte niet gedraaid is, dit is een ernstig probleem en kostbaar om te repareren.

• De kosten van een afstelbeurt verschillen een elektrische gitaar is qua afstellen meer werk dan een akoestische gitaar. Daarnaast is het zo dat de prijs ook beïnvloed kan worden, omdat er een nieuwe topkam of brugzadel nodig is. Als richtprijs voor een standaard afstelbeurt kan je tussen de 40 en 65 euro hanteren. Het vlakken van fretten is daarentegen een stuk duurder. Dit is dan de uitgebreidere afstelbeurt en kost tussen de 150 en 200 euro.

  Een afstelbeurt bij een gitaar van onder de 100 euro is eigenlijk overbodig, mits er een emotionele waarde aan de gitaar zit. Je kunt natuurlijk niet van een “lelijk eendje een prachtige zwaan” maken 🙂

• Hoe vaak moet je je gitaar laten afstellen? Dit is uiteraard afhankelijk van het type speler wat je bent. Indien je dagelijks 4 uur gitaar speelt, zal je veel meer slijtage ondervinden dan als je af en toe speelt. Als vuistregel kun je hanteren: De hobby gitarist dient eens in de 2 a 3 jaar zijn gitaar te laten controleren. De fanatieke gitarist een keer per jaar. Dit alles om de optimale klank te behouden!

Mijn persoonlijke mening? Je gitaar afstellen is iets specialistisch en dit laat ik liever door de specialist doen. Het kost me wel wat, maar uiteindelijk krijg ik er veel voor terug en kan ik me focussen op waar ik goed in ben… gitaar spelen!

Deel je reactie alsjeblieft in het commentaarveld onderaan deze pagina.